[RasitTunca]

Afyon Karahisar Gelenek ve Görenekleri

Afyonkarahisar'da evlenme törenleri sırasıyla şöyle oluşmaktadır:

Dünür gezme(görücülük), söz kesilip kahve içme, nişan(yavuklu olma), şerbet içilmesi,
karşılıklı sini( tepsiyle baş üstünde nişan hediyesi olan şeker, çerez, iç çamaşırı, mendil,
çorap v.b. hafif eşya) gönderilmesi, sini ardı (nişan
tepsilerinin karşılıklı gönderilmesinden sonra kız evince yapılan yemek ziyafeti),
kandillikler(kandil günlerinde gönderilen kına ve kandil helvası, buna karşılık kız
evinden oğlan evine bir tepsi ağzıaçık, bir çeşit börek veya lokma) gönderilmesi,
hıdrellez daveti(nişanlık zamanı hıdrelleze rastlarsa oğlan tarafından "Hıdrellezlik"
gönderilir. Kuzu kesilerek yemekli kır daveti yapılır. Bayramlık(kız evinden oğlan
evine, oğlan evinden kız evine karşılıklı çamaşır), kurban bayramında ise süslenmiş
koç(oğlan evinden kız evine) gönderilir.

Nişandan düğün haftasına kadar bu töre ve gelenekler, ailelerin maddî durumuna göre
yapılır.

Düğün haftasından önce iki aile, düğün, nikah ve esvap kesme gününü tesbit eder,
hazırlıklara başlar. Oğlan evi tarafı gelini tanınmış bir mağazaya davet eder.
Mağazada gelin için alınacak giysi ve gelinlik v.b. eşyaya bakılır. Buna "Esvap Kesme"
adı verilir.

Esvap kesmeyle beraber, her iki taraf, düğün için yakınları (eş,dost ve akraba) davet
etmek üzere "Okucu" adı verilen sözlü davetçi gönderirler. Günümüzde ise davetiye
kartları gönderilmektedir.

Kadın okuyucular düğün sahibinin yakınlarını ev ev dolaşarak düğüne davet ederler.
Böylece düğün başlamış olur.

Düğün dört gün devam eder. Çarşamba günü düğünde oğlan evinde yemek davetleri
öğleden itibaren başlar.

Akşam yemeğine daha çok gençler(damadın arkadaşları) davet edilir. Aynı gün öğleden
sonra "Saç Kesme" yapılır. Kaynananın başkanlığında kalabalık bir kadın grubu oğlan
evinden kız evine gider. Kız evinden en az iki tefçi kadın oğlan evinden gelen kadın
grubunu ayakta tef çalarak ve türkü söyleyerek, düğün evinin merdiveni başında veya
taşlığında karşılar. Kız evinden çağrılmış olan misafirler diğer davetlilerle birlikte toplanır.
Çengiler durmadan türkü söylemeye devam eder. Gelin kız, kaynananın bulunduğu yere
gelir. Kaynananın ve misafirlerin ellerini öptükten sonra kaynananın önüne diz çöker.
Önce kaynana, görümce, teyze,yenge(amca, dayı hanımları) birer ikişer saç Tlfini
kesmek suretiyle "Saç Kesme" töreni yerine getirilir. Bu törende kaynana, geline ziynet
olarak ne takacaksa (altın, inci, gerdanlık, küpe, bilezik v.b.) sırasıyla takar. Tören
bittikten sonra gelişlerinde olduğu gibi giderlerken de çengiler, ayakta çalarak uğurlarlar.
Saç kesme töreninin akşamı "Kına Gecesi" yapılır.

Oğlan Evinde Kına Gecesi:

Oğlan evinde bir miktar kına ile gerekli mumlar hazırlanarak
kız evine gönderilir. Bu gecede damadın arkadaşları çoğunluktadır. Kına gecesinde
sağdıcın görevi çoktur. Misafirleri sağdıç karşılar, ağırlar.

Kız evinden bir grup, oğlan evine "hayırlı olsun"a gelir. Bir odada, sofra ve saz heyeti
kurulur. Vakit yatsıyı geçince kına yakma törenine başlanır. Bir tas içinde karılmış kına
önce damadın, sonra sağdıcın sağ elinin üç parmağına(yarım el) yakılır. Kına yakılmaya
başlarken saz heyeti ve düğünde bulunan gençler "Kına Türküsü" söylerler. Kına
yakıldıktan sonra damat ile sağdıç, babanın ve aile büyüklerinin ellerini öperler.

Kız Evinde Kına Gecesi:

Saç kesme töreni gecesi, oğlan evinden, yine başlarında kaynana olmak üzere kalabalık
bir grup kız evine gelir. Karşılama gündüzki gibidir. Gelin kız ile sağdıç el öperler.
Gelin kızın avcuna bir parça kına konularak, bunun üzerine bahşişler verilir.

Kız evinde eğlence, oğlan evi gittikten sonra daha çok olur. Kızın arkadaşları, etrafını
sararlar ve binbir özentiyle ellerine ve ayaklarına kına yakarlar. Kızlar tefçinin eşliğinde
kına türküsü söyleyerek geç saatlere kadar eğlenirler. Kız tarafı kına yakanlara haşhaşlı
pide, öğme, reçel, peynir, zeytin gibi yiyecekler ikram eder.

Oğlan ve kız evinin ileri gelenlerinden birer grup, birbirlerini ziyaret ederek, hayırlı olmasını dilerler.

Gelin Alma:

Perşembe sabahı her iki taraf da hareketlidir. Oğlan evinden kız evine bir kamyon
gönderilir. Bu kamyona çeyizler yüklenir. Kızın çeyizi sandık, yatak odası takımı, halı,
koltuk takımı, battaniye, yatak takımı ve mutfak takımından(tencere, tabak, çatal
bıçak takımı, çay takımı, fincan takımı, su takımı, su ve ocak güğümleri, tepsi v.b.)
oluşur. Çeyizle beraber kız evinden giden kadınlar, çeyizleri asar ve gelin odasını hazırlar.

Gelin hazırlanır, gelin almak üzere oğlan evinin akrabaları ve kaynana kız evine giderler.
Gelin kızın babası, yakın akrabaları duvak örterler, görümlük para verirler. Bu tören çok
hüzünlü olur. Duvak örtülünce kaynana, gelini arabaya bindirir. Hareket etmeden önce
dua okunur. Akrabalar oğlan evine giderler. Oğlan akrabaları ve kayınpeder gelini
beklemektedir. Gelin, evin önüne gelince arabadan inmeden bir kurban kesilir. Gelini
arabadan kayınpederi indirir. Gelin orada bulunanların elini öper. Duvağı örtülüdür.
Oğlan evinin akrabaları el öpme sırasında geline görümlük hediyeler verirler, ziynet
eşyası takanlar da olur.

Cuma günü öğleden sonra kadın misafirler gelin görmeye gelirler. Kız evi üzüntülü, oğlan
evi neşelidir, gülünür, eğlenilir. Böylece düğünün bir kısmı bitmiş olur.

El Öpme Daveti:

Pazar günü kız evi oğlan evine bir tepsi baklava(Pazar baklavası) gönderir. Baklavayı
götüren kadınlar, kadınları öğle yemeğine, erkekleri akşam yemeğine davet eder.
El öpme daveti Pazartesi günü yapılır. Bu yemek çok çeşitlidir. Yemekten sonra kahve
içilir, kız evinin yeniden aldığı dürüler dağıtılır.

Çeyiz İndirme Daveti:

El öpme davetinden birkaç gün sonra oğlan evi, kız evinin kadınlarını öğle, erkeklerini
akşam yemeğine davet eder. Bu davetin amacı, asılı duran çeyizlerin indirilmesiyle
düğünün bittiğini gösterir.