Thread Rating:
  • 22 Vote(s) - 2.91 Average
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Ağız Nedir?, Şive Nedir?, Lehçe Nedir?, Argo Nedir?, Jargon Nedir?
#1
Oku-1 
   

Ağız Nedir?, Şive Nedir?, Lehçe Nedir?, Argo Nedir?, Jargon Nedir?

Dil Nedir?

Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan, kendisine özgü yasaları olan ve ancak bu yasalar çerçevesinde gelişen, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış seslerden örülmüş bir anlaşma sistemidir.

Dilin Önemi ve Özellikleri

   Dil, gelişmiş bir iletişim aracıdır.
   Dil, seslerden oluşmuş bir anlaşma sistemidir.
   Tam anlamıyla anlatma ve anlaşma; seslerden örülü kurallar bütünü olan “dil” ile sağlanır.
   Dil, düşünce ve zekânın bir göstergesidir.
   Dil, canlı bir varlıktır.
   Dil, sosyal bir varlıktır.
   Dil, bir ortaklıktır.

Dilin Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi

   Dil birliği, milleti oluşturan özelliklerin başında gelir.
   Bir milletin dili; onun tarihi, dini ve kültürüyle iç içedir.
   Millet için gerekli olan her şey, dilde saklanır.
   Dil; milletin manevî ve kültür değerlerini, millet olabilme özelliklerini bünyesinde sımsıkı muhafaza eder.
   Dil, milleti meydana getiren bireyler arasında ortak duygu ve düşünceler meydana getirir.
   Dil, milletin birlik ve bütünlüğünü sağlayan en güçlü bağdır.

Çok köklü bir dilimiz olduğu için Türkçemiz bugünlere gelene dek birçok alt dala ayrılmış ve bu alt dallar dil biliminde “lehçe”, “şive” ve “ağız” olarak adlandırılmıştır.

Lehçe

Bir dilin, tarihî gelişim sürecinde, bilinen dönemlerden önce o dilden ayrılmış ve farklı biçimde gelişmiş kollarına lehçe denir. Başka deyişle lehçe, bir dilin çok uzun zaman önce, yazılı metinlerle izlenemeyen karanlık dönemlerinde kendisinden ayrılan ve ayrıldığı dilden hem ses hem biçim olarak ayrılıklar içeren koludur.

Lehçeler ana dilden ses, şekil ve kelime bakımından büyük ayrılıklar gösterir. Coğrafi değişmeler ve kültürel farklılaşmalar bu ayrılmada önemli rol oynamıştır. Örneğin, Türk dilinden bilinmeyen bir dönemde ayrılan Yakutça ve Çuvaşça, Türkçenin iki ayrı lehçesidir.

Örnek Lehçeler: Çuvaş lehçesi, Anadolu lehçesi ve Yakut lehçesi gibi.
Örnek Cümle: En ubayın hanna üöreneriy? (Senin ağabeyin nerede okuyor?) (Yakut lehçesi)

Şive

Bir dilden ayrılmış ve zaman içinde ayrı dil olarak kullanılmaya başlanmış ama birbirinden çok uzaklaşmamış kollarına şive denir. Ayrılıklar, lehçede olduğu kadar keskin değildir. Değişiklik yapıda değil, daha çok, sesletim sistemindedir. Türkiye Türkçesinde “Yeni yılınız kutlu olsun.” denirken, Özbekçe şivesinde “Yangi yilingiz kutli bolsin.” denir. Türkmence, Kırgızca, Azerice vb. Türkçenin şiveleridir.

Örnek Şiveler: Azeri Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi vb.
Örnek Cümle: Siz ne danışırsınız? (Siz ne konuşuyorsunuz) (Azeri şivesi)

Ağız

Bir ülke içinde aynı dilin farklı konuşma şekillerine ağız denir. Ağız, yörelere göre söyleyiş farklılıklarıdır. Bu farklılıklar yalnızca söyleyişte görülür, yazılış aynıdır. Zaten söz konusu olan, biçimsel bir başkalık değil, bir ses değişimidir. Söz gelimi, tokat ağzında “kadar” için “gadder”, “zira” için “zere”, “tekme” için “dekmük” sözcükleri kullanılır. Türkiye Türkçesinin konuşulduğu Anadolu’da “Karadeniz Ağzı, Konya ağzı, Sivas ağzı, Denizli ağzı” gibi ağızlar vardır.

Örnek Ağızlar: Ege ağzı, Kayseri ağzı, Erzurum ağzı, Trakya ağzı vb.
Örnek Cümle: N’apıp durun gıı? (Ne yapıyorsun kız?) (Ege ağzı)

Argo

argo
isim (a'rgo) Fransızca argot

1. Her yerde ve her zaman kullanılmayan veya kullanılmaması gereken çoklukla eğitimsiz kişilerin söylediği söz veya deyim.

2. (mecaz) Serserilerin, külhanbeylerinin kullandığı söz veya deyim.

Bir dilin parçası olmakla birlikte, toplumun belli bir çevresi tarafından kullanılan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel dile argo denir. Genelde toplumun alt tabakalarında, yeraltı dünyasında, kapalı topluluklarda, göçmenlerde, eğlence ve futbol dünyasında, bazı İnternet sitelerinde kullanılan argo, hemen her ülkede aydın kesim arasında da tutunabilmektedir. Örneğin “avantacı” sözcüğü, “çıkarcı, bedavacı” anlamıyla; “bayılmak” sözcüğü “vermek, ödemek” anlamıyla toplumun hemen hemen her kesiminde argo olarak kullanılmaktadır.

Argo, uydurma bir dildir. Argoda kelimelerin anlamı örtüktür. Kelimeler bozulur, yabancı sözcüklerle birleştirilir, onlara yeni anlamlar yüklenir. Argo daha çok, mizah ve küfürlü söyleyişlerde kullanılır.

    Argo Örnekleri;

   Pof = Boş, değersiz anlamına gelen
   Mangır = Para yerine kullanılan,
   Papel = Kağıt para,
   Manita = Sevgili anlamına gelen,
   Mavra = Boş laf anlamına gelen,
   Racon = Adet usül,
   Şabanlık = Aptallık sersemlik
   Keklemek =Kandırmak aldatmak.
   Araklamak = Çalmak,
   Atmasyon = Asılsız anlamsız,uydurma,yalan söz veya haber,
   Tırnakçı = Hırsız, yankesici,
   Uyutmak = Aldatmak, kandırmak,
   Uyuzlanmak =h Huylanmak, şüphelenmek,
   Volta = Bir aşağı, bir yukarı dolaşma», yaylanmak «çekip gitmek.

   Tamda burada Polis ile işi olanlar, Polis yazışma ve konuşmalarında geçen konuşmalar; “Şahıs, almak, merkeze intikal etmek” gibi yazışma tekniği dahi normal Türkçe yazışmalardan farklı, kelimelere değişik anlamlar yükleyecek tarzda konuşma ve yazışmalar!

   Bölgelerimizde şive veya ağız olarak yorumlanan ve adına lehçede denilen konuşma biçimleri, yörelerin bazen Jargon oluşturmuş halleri bazen de yöreye özgü ağız ile lehçenin argosu dinleyenleri hem güldürür hem düşündürür ama lehçeleri asla seviye düşüklüğüne bağlayamazsınız. Gelmeye çalıştığımız yer TBMM çatısı altında engin kültürleri ile argo ve küfürleri birbiri ardına dizmede mahir bazı vekillerin meclis tutanaklarına geçen eşsiz veciz söylemleri. Sokak dili Argonun meclis diline yansıması ile seviyenin ne kadar aşağılara düştüğünü anlamak, anlatmak için yazışıyoruz.

Jargon

jargon
isim Fransızca jargon

Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığı: "Tıp jargonu." ...

Jargon kelimesini fikri ya da mesleki gibi aralarında ortaklık bulunan kişilerin kullandığı ortak ağız olarak tanımlamak mümkündür. Yani genelde, jargon kelimesi belirili bir uğraşla ilgilenen kişilerin kullandığı bir terminolojidir. Örneğin gençlerin kendi aralarında kullandığı kelimeler, doktorların kendi aralarında konuştukları şeyler jargona dahildir.

Jargon nedir?

Bir jargonu oluşturan sözcükler, o gruba dahil olmayan kişiler tarafından anlaşılmaz ya da anlamsız gelebilir. Dolayısıyla arkadaşlar arasında kullanılan ancak ortama yabancı olan bir kişi tarafında anlaşılamayan kelimeler de jargon tanımıyla açıklanabilir. Her ne kadar aşağılayıcı bir anlamı olmasa da bazı sözlüklerde olumsuz bir anlam barındırdığı da 'anlaşılması güç' ya da 'bozuk dil' olarak etiketlenerek belirtilir.

Jargon neden tercih edilir?

Bu durum elbette iletişim konusunda çeşitli anlaşmazlıklara da sürüklemektedir insanları. Yani standart bir terimi kullanan kişiler, grup dışındakiler tarafından doğru bir şekilde algılanamayabilir. Bazı durumlarda bu durum özellikle tercih edilir. Jargon, bir grubun üyelerini o gruba ait olmayanlardan ayırt etmek için özellikle tercih edilir ya da kullanılır. Bu durumda konunun yabancısı olan, konuya aşina olmayan kişiler, jargonu yanlış kullanmaları nedeniyle gruba dahil olmadıklarını kanıtlamaktadırlar.

Jargon ve argo arasındaki fark

Jargonun argo ile önemli bir farkı vardır. Argo, genellikle gençler arasında kullanılan belli başlı sözcüklerdir. Argolar genel olarak uygunsuz kelimelerdir. Argo, ayıp karşılanır ve olumsuz bir anlam ifade eder. Ancak jargon her ne kadar 'bozuk dil' olarak da görülse de genel olarak böyle bir olumsuz bir anlama sahip değildir. Jargonlar işlerinde ustalaşmış kişiler ya da birbirleriyle iyi anlaşan kesimlerin tercih ettikleri sözcüklerdir ve argoya dahil edilemezler. Örnek olarak doktorların bir hastayı kaybettikten sonra "Hasta eks oldu" demesi argo değil jargondur.

Her ülkede farklı meslek gruplarının kendi aralarında nispeten farklı bir dil kullanmalarına jargon denir. Jargon; argonun, dilin söz veya söz kümesi düzeyindeki birimlerine bir grubun verdiği yeni anlam ve değerlerle oluşur. Bu terim meslek/grup dışındaki kişilerin anlamaması ya da kendi aralarında daha kolay anlaşmak için kullanılır.

Örnek Jargonlar: Tıp jargonu, asker jargonu vb.
Örnek Cümle: Yeni gelenlere devrecilik uygulanır. (“devrecilik” ifadesi askeri bir jargondur), Hasta ne zaman eks oldu. (“eks olmak”ifadesi tıp jargonudur).

Jargon örnekleri:

Tonsillit – Bademcik iltabı.

Renal kolik – Genellikle böbrek ve idrar yollarındaki taşlara bağlı olarak gelişen ağrı.

MI (Miyokard Infarktus) – Kalp krizi.

Akut batın – Karın bölgesinde aniden gelişen ve şiddetli ağrıya sebep olan durum

Konuşma Dili ve Yazı Dili

Kelime dağarcığı yazı diline göre sınırlı olan ve günlük hayatta kullanılan doğal dile konuşma dili denir. Bir ülkede resmi dil olarak kabul edilen ve her alanda aynı kurallarla kullanılan dile yazı dili denir.

Bu tarifden hareketle, pazarcı Jargon’dan bir örnek; Gel, gel abla gel, allı verelim morlu verelim açıksa koyuverelim! Çağrının İki mana içerdiği yoruma tabi.. Peki, yine kaynaklardan birkaç Jargon Örnekleri:

Avazın dalaş = güzel kadın,

Çaşların geviyi geşlemiş = Hayvanların samanı azalmış,

Avzın ga = Önemli adam gibi.

Örneğin günümüz genç neslinde en çok duyduğumuz; Ohaa, harbi lan. Ohaa= büyükbaş hayvanlar güdülürken çobanları tarafından yanlış yola girilmemesi konusunda uyarma komutu.

Harbi=gerçek=reel anlamında, lan ise imam hazretleri lüğatında kardeş demek, başka lüğatlarda aşağılamak adına söylenen bir kelime.

Salağa yatmak’ = Aklı kısa rolü oynamak.

Herkesin bildiği gibi tüm dillerde ve Türkçe’de Argo var, acaba nasıl tarif ediliyor.. Argo ne demektir? Yine wikipedia kaynaklarından Argo; bir dilin parçası olmakla birlikte, toplumun belli bir çevresi tarafından kullanılan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel bir dildir. Argoda kelimelerin anlamı örtüktür. Eski anlamlar yeni anlama kavuşturulur. Argo, uydurma, yakıştırma, benzeştirme, kelimeye farklı bir anlam yükleme, anadildeki kelimeyi bozarak başka manaya gelecek şekilde kullanma, yabancı kelimelerle yerliyi birleştirme gibi yollarla oluşan bir dilcedir. Argo en çok da mizah ve küfürlü söyleyişler oluşturmak amaçlı oluşur. . Eskiden külhanbeyi ağzı denilen argoya günümüzde, bitirim ağzı, ayak takımı ağzı, seviyesiz, seviyesiz ağzı, süfli işler ağzı gibi adlar da verilmektedir. Wikipedia tarifi böyle.

Konuşma Dili ve Yazı Dili Arasındaki Farklar:

   Bir ülkede bir yazı dili varken birden fazla konuşma dili vardır.
   Konuşma dili doğaldır yazı dili yapma bir dildir.
   Yazı dilinde kurallar varken konuşma dilinde yoktur.
   Yazı dilinin kullanım sahası konuşma diline göre daha geniştir.
   Konuşma dili günlük hayatta farklılık gösterirken yazı dili göstermez.

Standart (Ölçünlü) Dil:
Bir toplumun dilin belirli ölçü ve kurallarına uyarak konuştuğu ve yazdığı ortak dile standart dil denir. Standart dilin kuralları sözlüklerde ve yazım kılavuzlarında belirtilir. Ülkemizdeki Standart Türkçe, İstanbul Türkçesi esas alınarak oluşturulmuştur.
Örnek Standart Dil: İstanbul Türkçesi.
Örnek Cümle: Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.





Signing of RasitTunca
[Image: attachment.php?aid=107929]
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
Smileys-2
Reply


Forum Jump:


Users browsing this thread: 1 Guest(s)