[RasitTunca]

İmamda Aranan Nitelikler

İmam, cemaate namaz kıldıran kişi demektir. Bir kimsenin cemaate
namaz kıldırabilmesi için kendisinde yedi şartın bulunması lazımdır.
Bunlar:
1. Müslüman olmak.
2. Ergenlik çağına gelmiş olmak.
Ergenlik çağına gelmemiş bir çocuğun peşinde namaz kılmak caiz
değildir.
3. Akıllı olmak.
Aklı başında olmayan kişinin namazı sahih olmadığı için böyle bir
kimsenin imamlık yapması da caiz değildir. Deli ve sarhoş gibi.
4. Erkek olmak.
Erkeklerin kadına uyarak namaz kılmaları sahih değildir. Yani ka-
dın, erkeklere imamlık yapamaz. Kadınların kendi aralarında cemaatle
namaz kılmaları da mekruhtur. Şayet cemaat hâlinde kılacak olurlarsa
imamlık yapan kadın önde değil, aralarında durur.
5. Namaz sahih olacak kadar Kur’an ezberlemiş olmak.
6. Kendisinde bir özür olmamak.
Özürlü olan kişinin zarurete binaen kendi namazı sahihtir, başkası-
na imam olamaz. Ancak kendisi gibi aynı özrü taşıyana namaz kıldıra-
bilir. Peltek olan kimse, peltek olmayana imamlık yapamaz.
7. Namazın şartlarından birinin ortadan kalkmaması.
Mesela, necasetten temizlik namazın şartlarındandır. Üzerinde na-
maza engel olacak miktarda pislik olup da onu temizleyecek bir şey
bulamayan kimse, temiz olan bir kişiye imam olamaz.
Bir yerde görevli imam bulunmadığı takdirde toplanan cemaate, iç-
lerinden biri imamlık yapar. Böyle bir durumda imamlık yapabilecek
veya imamlık yapmak isteyen kişiler birden çok olursa, imam olacak
kimsede saydığımız şartlardan başka birtakım nitelikler de aranır.
Namaza ait hükümleri en iyi bilen imam olmaya daha layıktır. Bun-
da eşitlik olursa Kur’an okumayı daha iyi bilen, bunda da eşitlik olur-
sa haramlardan ve şüpheli şeylerden daha çok sakınan, aynı seviyede
kimselerin bulunması hâlinde sırasıyla, daha yaşlı, ahlakı daha iyi,
yüzü daha güzel, daha şerefli bir soya sahip, sesi daha güzel ve üstü
başı daha temiz olan tercih edilir. Bunların hepsinde eşitlik olursa ara-
larında kur’a çekilir.
Bir yerde görevli imam bulunursa namazı o kıldırır. Arkasındaki
cemaatte kendisinden daha bilgili ve güzel Kur’an okuyan olsa bile
namaz kıldırmak görevli imamın hakkıdır. Ancak imam isterse cema-
atten ehil birisini namaz kıldırmak üzere öne geçirebilir.
Cahil ve fasıkın imamlık yapması mekruhtur. Kör olan bir kimsenin
imam olması mekruh değildir. Fakat gören kimse bulunduğu takdirde
görmeyenin kıldırması tenzihen mekruh olur. Babası belli olmayan gayri
meşru çocuğun da (böyleleri genellikle eğitimsiz olacakları için) imamlık
yapması mekruhtur. Ancak bilgili ve takva sahibi ise mekruh değildir.
İmamda bulunan bir kötülükten dolayı onu cemaat istemezse ima-
mın o cemaate namaz kıldırması mekruhtur. Eğer kendisinde bir kö-
tülük bulunmaz veya kendinden daha layık birisi yoksa imamlık yap-
ması mekruh olmaz.

İmamın, cemaati bıktıracak şekilde namazı uzatması mekruhtur.
Çünkü bu, cemaatin dağılmasına sebep olur.
Peygamberimiz şöyle buyuruyor:
صَلَّى وَإِذَا وَالْكَبِيرَ، َ وَالسَّقِيم َ الضَّعِيف ُ مِنْهُم َّ فَإِن فَلْيُخَفِّفْ، ِ لِلنَّاس ْ أَحَدُكُم صَلَّى َإِذَا
شَاء مَا ْ فَلْيُطَوِّل ِ لِنَفْسِه ْ أَحَدُكُم
“Kim insanlara imamlık yaparsa hafi f kıldırsın. Çünkü içlerinde zayıf
olanı var, hasta olanı ve yaşlısı var. Kim kendi kendine kılarsa istediği kadar
uzatsın.”52
Namazda imama uymanın sahih olması için birtakım şartlar vardır.
Bunlar:
1. Namaza başlarken hem namaza, hem de imama uymaya niyet
etmek.
İmamın, kendisine uyan kadınların namazlarının sahih olabilmesi
için imam olduğuna niyet etmesi gerekir.
2. İmamın cemaatin ilerisinde bulunması.
Yani imamın ökçesi kendisine uyan kişinin ökçesinden ileride
olması.53 Bu, imama uyanın bir kişi olması hâlindedir. İmama uyanlar
birden fazla ise imamın arkasında dururlar.
3. İmam, kıldığı namazın durumu itibariyle cemaatten aşağı olmamak.
İmamın nafile, cemaatin farz kılması hâlinde, farz kılan cemaat, na-
file kılan imama uyamaz.
4. İmamın kıldığı farz, cemaatin kıldığı farzdan başka olmamak.
Mesela, biri öğlenin, diğeri ikindinin farzını veya biri bu günün
öğlesini, diğeri başka bir günün öğlesini kılsa farz olarak sahih olmaz.
5. İmam ile ona uyan cemaat arasında kayık geçebilecek büyüklük-
te bir nehir ve araba geçecek genişlikte yol olmamak. Burada namaza
engel olan, iki saf sığacak kadar bir açıklık bulunmasıdır. Eğer yol
saflarla dolup, arada araba geçecek yol kalmamış ise namaz caizdir.
Cami içinde birkaç saf açıklık olsa bile imama uyarak namaz kılınabi-
lir. Caminin çevresi de cami hükmündedir.
6. İmam ile cemaat arasının kadın safı ile ayrılmaması.
7. Cemaatin, imamın namazdaki hareketlerini anlamasına engel
olacak, arada yüksek bir duvar bulunmaması.
İmamın sesini işiterek veya kendisini görerek namazdaki hareket-
lerini anlarsa, imama uymak sahih olur. İmamı görmeyen ve sesini
de duymayan kimse cemaatten bazılarını görür veya cemaatten tekbir
getiren kişinin tekbirini duyarsa yine imama uyması caizdir.
Şöyle ki: Bir kimse namazdaki intikal tekbirlerini ya imamdan veya
tekbirleri uzakta olanlara duyuran bir muktediden işitirse, camiye biti-
şik olan evinin damında veya camiye bitişik olup arada duvar bulunan
evinin içinde camideki imama uyabilir. Kendisi evin damında, imam
evin içinde olduğu takdirde veya evi camiye bitişik olmadığı hâlde
cami ile evin arasında imama uymaya mani bir araba yolu olmadığı
takdirde tekbirleri duyup imamın namazdaki hareketlerini bilirse yine
imama uyması caizdir.
8. Başka mezhebe mensup bir imamdan kan akmak veya ağız dolu-
su kusmuk gibi kendi mezhebine göre abdesti bozan bir şey meydana
geldiğini gördüğü hâlde, imamın yeniden abdest aldığını bilmemek.
Bir kimse, başka mezhepten olan imamın arkasında namaz kılabilir.
Ancak kendi mezhebine göre namazı bozan bir şeyin imamda bulun-
maması gerekir. Eğer kendi mezhebine göre namazı bozacak bir şeyi
imamda görürse ona uyup namaz kılması sahih olmaz.
Sabah namazında, Şafii mezhebinden olan imama uyan Hanefi
mezhebine mensup bir kimse, —Şafiiler sabah namazının ikinci rekâtı-
nın rükûundan sonra Kunut duası okurken— susar ve ellerini yanlarına
salıverir ve bekler.
Abdestlinin teyemmüm edene, abdestte ayaklarını yıkayanın
ayaklarındaki mestler üzerine mesh edene, ayakta kılanın namazını
oturarak kılana, boyu doğru olanın rükû derecesinde kambur olana
uyması sahihtir.
Rükû ve secdeleri yaparak kılan kimse ima ile kılana uyamaz.
Özürsüz olanın özürlüye uyması caiz olmaz. Erkeklerin kadına veya
çocuğa uymaları caiz değildir. Okuyuşu iyi olan kimse, ümmi olana
(yani namaz sahih olacak kadar Kur’an okuyamayan) uyamaz. Ümmi
olan, ümmi olanlara namaz kıldırabilir. Ümmi olan dilsiz olan kişiye
uyamaz.
Farz kılan kimse nafile kılana, bir farz namazı kılan başka farzı kı-
lana uyamaz. Ancak nafile kılan farz kılana uyabilir. Bir imama uyup
namaz kılan kimse, sonradan imamın abdestsiz olduğunu öğrenirse
namazı yeniden kılar.

Dipnotlar

52 Buhârî, “Ezân”, 21; Müslim, “Salât”, 37.
53 Maliki mezhebine göre, imamın önünde bulunanların namazı sahihtir. Ancak bir zorunlu-
luk olmadan cemaatin imamın önüne geçmesi mekruhtur.

Kaynak :

Diyanet İslam İlmihali