07-09-2019, 11:45 AM
Erik Yetiştiriciliği
Erik soğuk ılıman iklim bölgelerde ve subtrobik iklim bölgelerinde yetişir. Ülkemizde birçok çeşidi bulunmaktadır.
DÖLLENME BİYOLOJİSİ
Erik çiçekleri o yılın sürgünleri veya yaşlı spurlar üzerindeki lateral (yan) tomurcuklarda oluşurlar. Her tomurcuktan 1 veya 3 çiçek meydana gelir.
Bir kısım P. cerasifera çeşidi kendine verimli bazılarıda kendine kısırdır. Bazı P. domestica kültür çeşitlerinden kendine verimli, kısmen kendine verimli ve kendine kısır olanları vardır. Kendine verimli çeşitlerin kendi çiçek tozu ile tozlanmaları durumunda meyve tutma oranı % 30' a kadar yükselmektedir. Fakat Kendine kısır çeşitler kendi çiçek tozları ile tozlandıkları zaman meyve bağlama oranı % 1.5 lara kadar düşer. Genellikle Avrupa erikleri ile japon erikleri birbirine uyuşmazlar. Japon eriklerinin bir kısmı kısmen kendine verimli, bir kısmı da kendine kısırdır.
İKLİM İSTEKLERİ
Erik türleri, iklim istekleri yönünden farklılık gösterir. Japon erikleri (P. salinica) soğuk geçmeyen bölgelerde yetişir. Avrupa erikleri (P. domestica)kışı nisbeten soğuk geçen soğuk ılıman iklime uygundur. Mevcut türler içerisinde değişik iklim koşullarına en iyi uyabilen P. cerasifera'dır. Kış mevsiminde soğuklara dayanıklı olan eriklerde Çiçeklenme devresinde soğuğa karşı duyarlılık artar.Kış dinlenme süresi bakımından Avrupa erikleri +7.2 OC 'nin altında 1000 saatten fazla bir soğuklama süresine ihtiyaç duyarlar. japon eriklerinde ise bu süre 600 saat
kadardır.
DİKİM ŞEKLİ VE ZAMANI
Kendine kısmen verimli veya kendine kısır çeşitlerle bahçe kurulacağı zaman çeşitlerin birbirini tozlayacak şekilde dikilmesi gerekir ve bu durumda Tozlayıcı oranı 1/9 oranında olmalıdır. İkiden fazlaçeşitlerle kurulacaksa çeşitler 2'şer 3'er sıra halinde dizilmelidir.Kendine verimli çeşitlerle bahçe
kurulacağı zaman eğer bahçede birkaç çeşidin yer alması isteni yorsa her çeşitin bir blok halinde bahçeye yerleştirilmesi gerekmektedir. En uygun tozlayıcı çeşit seçilirken Birçok özellik gözönünde bulundurulmalı ,meyvenin özellikleri yanı sıra çiçek açma zamanlarının birbirlerini tozlayacak şekilde uygun gelmesine, çiçek tozlarının yüksek çimlenme gücüne sahip olmasına ve karşılıkı tozlanma sonucu yüksek oranda meyve tutumu meydana getirecek çeşitlerin seçilmesine özen gösterilmelidir.Bahçe kurulurken birden fazla çeşit kullanılması meyve miktar ve kalitesini olumlu yönde etkilediğinden her zaman tercih edilmelidir.Tozlayıcı ağaç sayısı tozlayıcı çeşidin istenen bir çeşit olup olmamasına göre ayarlanma
lıdır. istenen bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması halinde, 2 sıra ana çeşide 1 sıra tozlayıcı yeterlidir. Üretim amacına uygun olmayan bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması zorunluluğu varsa 8 ana ağaca 1 tozlayıcı olacak şekilde bahçe kurulmalıdır.Kışı yağışlı veya soğuk geçen bölgelerde dikim ilkbahar mevsiminin başında yapılır.Kışı ılıman geçen ve az yağış alan bölgelerde fidanlar Kasım- Aralık ayından itibaren dikilebilirler. Dikim ilkbahar gelişme devre sinin başlamasına kadar sürebilir.
TOPRAK İŞLEME
Az yağış alan bölgelerde, erik bahçeleri devamlı olarak yabancı otlardan temizlenmeli Böyle bölgelerde bahçeler sonbaharda ve sonra İlkbaharda toprak tava gelince ,Şubat sonu veya mart içinde bir kez daha sürülür. Mayıs ayında yapılan üçüncü sürümden sonra ise sulama kanalları açılıp, Ağaçların dipleri çapayla işlenir. Yağışlı bölgelerde ise çayır bitkileri kullanarak bahçelerde devamlı bir örtü bitkisi bulundurulmalıdır. Erik kökleri toprak yüzeyine yakın olarak gelişti ğinden toprağın derin işlenmemesi gerekir.
SULAMA
Yıllık yağış miktarı 750 mm'yi geçen bölgelerde sulama yapılmayabilir
fakat, Yağış miktarı bu rakamın altına düşen yerlerde sulamanın yapıl
ması zorunludur. Erikler saçak köklü olduklarından ve kökler yüzeysel
geliştiklerinden derin köklü meyve türlerine göre daha fazla suya ihtiyaç gösterirler.Ege bölgesinde erik bahçeleri mayıs ayının ikinci yarısından itibaren sonbahar yağışlarınakadar geçen süre içinde 8-12 günde bir sulanır. Sulama çeşitli şekillerde yapılır.Bunlar;karık usulüçanak usulü, tava yöntemi veya karık-çanakkombinasyonları şekilleri olarak sayılabilir. Sulama sistemi toprağın özelliğine, su kaynağının zenginlik durumuna göre seçilir. Damlama ve mini yağmurlama sistemleri de günümüzde uygulamaya girmiştir.Mevcut türler arasında P. cerasifera türleri kuraklığa en fazla dayanan türlerdir.
GÜBRELEME
Verilecek gübre miktarının toprak ve bitki analizine göre belirlenmesi en doğru uygulama olacaktır.Gübre miktarı,toprağın tipineağaçların yaşına, topraktaki besin maddeleri durumuna, alınan ürün miktarına iklime ve ağaçların gelişme durumuna bağlıdır. Azotlu gübreler kış sonunda ilkbahar gelişmesi başlamadan önce verilmelidir. Erik ağaçları azotun hem sülfat, hem de nitrat formuna cevap verirler. Ancak pH'ı 6.5'un altında olan topraklarda amonyum sulfat kullanılmamalıÜre ise toprak pH'ı 5.0'in altında olan topraklarda kullanılmalıdır. Azotlu gübrenin haziran ortasından sonra uygulanması önerilmez. Genç ağaçlarda ağaç başına her yaş için 113-226 gr aktif azot uygulanır. Bu miktarlar arzu edilen büyüme durumuna göre azaltıp çoğaltılabilir.
Meyve veren ağaçlarda 8.5-11.2 kg/dekar aktif azot uygulaması önerilebilir.
Fosforlu ve potaslı gübreler kış başında, meyve veren ağaçlarda sıralar
arasına, genç ağaçlarda ise taç izdüşümleri çevresine gelecek şekilde
serpilmelidir.
Sunni gübrelerin yanında ,2 yılda bir ağaç başına 50 kg iyi yanmış çiftlik gübresi (meyve veren ağaçlar için) verilmelidir. İlave olarak yeşil gübreleme yapılması da yararlı olacaktır..
ANAÇLAR
Meyve yetiştiriciliğinde kullanılan anaçlar üretilme şekline göre generatif ve vejatatif olarak iki grupta toplanır.Erikler için anaç olarak muhtelif erik türlerinin çöğür ve klon anaçları ile şeftali, kayısı ve badem çöğür anaçları kullanılmaktadır.
Erik Çöğür Anaçları:
P.ceresifera(myrobolan kiraz eriği): Kökeni Kafkasya ve yakınındaki Asya ve Avrupa ülkeleridir.Yurdumuzda ve Dünya’da geniş ölçüde kullanılan erik anaçıdır. Özellikle Avrupa grubu (P.domestica) erik çeşitler için istenen anaç olmakla birlikte Japon grubu (P.salicina) erikler için uygundur. bunun yanında President, Kelsey gibi bazı çeşitlerin bu anaç ile tam uyum gösteremediği belirtilmektedir.
P.ceresifera anaçları ABD ve Avrupa’da Myrobolan erikleri diye tanınıp
Yurdumuzda can eriği olarak bilinir. Değişik toprak ve iklim şartlarına
uyabilen can eriği;Kök ur nematoduna hassas fakat kök boğazı çürüklüğüne
karşı dayanıklıdır. Hafifkumlu topraklarda çok iyi gelişir. Kuvvetli bir
anaç olup, bu anaç üzerine aşılı fidanlar 7x7 m şeklinde dikilmelidir.
P.besseyi (Kum eriği): Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur. Çok bodur bir anaçtır. 1-1.5 m boyunda ağaçlar meydana getirir. Aşıdan sonra ilk yıl ürün vermeye başlar. Kumlu topraklara uyumu iyidir.
P.persica(şeftali): fazla derin olmayan, Kumlu ve hafif topraklarda eriğe anaç olarak kullanılmaktadır. Yarı kuvvette ağaçlar oluşturur ve erkencilik sağlar. Nematodun sorun olduğu yerlerde tercih edilmelidir. Japon eriklerinin hemen hepsi ile iyi uyuşma gösterir, ancak Avrupa eriklerinin bazıları ile uyuşmalık görülebilir. En çok kullanılan şeftali anaçları;
Prunus persica (Lovall)
Nemaguard
S-37
Eğer erik bahçesi daha önce şeftali bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa anaç olarak şeftali kullanılmamalıdır.P.armeniaca (Kayısı): Nematotlu bölgelerde kumsal topraklar için uygun bir anaçtır.Japon erikleri ile Avrupa eriklerine nazaran iyi uyuşma gösterir. Bu anaç kullanılacağı zaman kalem anaç ilişkilerinin önceden bilinmesi gerekir. Kayısı anacı erik için
ancak nematodun söz konusu olduğu durumlarda düşünülebilir.
P.amygdaus (Badem): Kumlu topraklarda erik yetiştiriciliği için bu anaçlar tercih edilir.Tüm çeşitlerle iyi uyum sağlamayabilir. French gibi bazı erik çeşitleri badem anacı üzerine başarılı bir şekilde yetiştirilmektedir. Badem üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatar. Bol verimli yüksek kaliteli meyve veren ağaçlar oluştururlar. Meşe kök mantarı, vertisilyum solgunluğuna ve nematoda duyarlıdır. Bakteriyel kansere orta derecede dayanıklıdır.
P.salcia:Kumlu topraklara adapte olduğu için bu tür topraklarda bodur erik anacı olarak kullanılabilir. Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur ve bodur ağaçlar meydana getirirler.
Erik Klon Anaçları
Myrobolan B: drenajı kötü, hafif,Kireçli, ağır ,kuvvetli ve zayıf gibi çeşitli topraklara iyi uyum sağlar, üretilmesi kolaydır. Kuvvetli ve verimli ağaçlar oluşturur.
R.C.d’Althan, R.C.Quillus,Stanley, Prune Martin, çeşitleri ile uyuşmazlık gösterir. bakteriyel kanser ,Nematot, ve vertisulyuma duyarlı, kök boğazı çürüklüğüne orta derecede dayanıklıdır.Marianna: Prunus munsoniana ve Prunus cerasifera’nın tozlanması sonucu elde edilmiş ve vegetatif olarak üretilebilen bir anaçtır.Ağır ve çok rutubetli topraklarda yetişebilir. Kök ur nematoduna bağışık olup, kök boğazı çürüklüğü ve kök kanserine dayanıklıdır. Avrupa ve Japon grubu erikleri ile uyuşmaktadır. Marianna anaçlarının değişik klonları bulunmaktadır.Myrobolan Gl.931-6: PH yüksek topraklardaki yetiştiricilik için kullanılan bir anaçtır. Diğer anaçların iyi sonuç vermediği asitli topraklarda iyi sonuç vermektedir.
Marianna GF8-1; Kuvvetli ağaç oluşturup vegetatif olarak üretilmesi kolaydır. Çok değişik topraklara rahatlıkla uyum sağlar. R.C.d’Althan çeşidi ile uyuşmamaktadır. Marianna 2624 Klonu; Üretilmesi kolaydır. Değişik toprak tiplerine uyumludur. Kökleri ilk yıllarda yüzeysel gelişir. Orta kuvvette ağaçlar oluşturur. Nematoda dayanıklı, kök boğazı çürüklüğüne ve vertisilyuma orta derecede dayanıklı, bakteriyel kansere ise çok duyarlıdır.
Myrobolan 29-C:Kök gelişimi İlk yıllarda yüzeysel olup, sonraki yıllarda derinlere gider. Kuvvetli ağaçlar oluşturur. Nematoda dayanıklıdır. Kök boğazı çürüklüğü, vertisilyum ve bakteriyel kansere orta derecede duyarlıdır.
Prunus domastica: Bu anaçlar İngiltere’de kullanılmaktadır. Bodurdan gelişmişe kadar değişik tipte konları vardır.
Brompton Klonu; Yarı kuvvetli ağaçlar oluşturup bu ağaçlar kaliteli ve bol meyve verirler. Kültür çeşitleri ile uyumlu, Vegetatif olarak üretilmesi zordur. Bu durumun hormonla ve sisleme ile düzeltilmesi halinde çok iyi bir anaçtır. Common plum Klonu; Yarı bodur ağaçlar oluşturur.
Daldırma ve odun çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir. Her çeşitle uyuşması iyidir.
Pershore Klonu; Orta kuvvette ağaç oluşturup, Çeşitlerle uyuşması iyidir. Vegetatif olarak üretilmesi zordur. Ancak dip sürgünleri ve daldırma ile çoğaltılabilir.
Brussel klonu; Yarı kuvvetli ağaç oluşturur. Üretimi ancak daldırma ile yapılabilir.
Hastalıklara duyarlı olmakla birliktepek pek çok çeşit ile uyum göstermektedir. Günümüzde hemen hemen kullanılmamaktadır. Prunus instita: Bu türün değişik klonları da eriğe anaç olarak kullanılmaktadır.Pixy; İngiltere’de East Malling Araştırma İstasyonu tarafından St. Julien d’Orleans klon populasyonu arasında bodur anaç olarak elde edilmiştir. Vegetatif olarak (odun çelikleri ile) üretilen bu anaç üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatmakta, daha iri meyveli ve şeker oranı yüksek meyve oluşturmaktadır. Pixy, St.Julien anacına göre % 30 oranında bodurluk sağlamaktadır. Ferlanin (P.2038): Fransa’da elde edilmiş melez bir anaç olup, vegetatif olarak üretilebilir ve Pixy anacı kadar veya ondan biraz daha bodurdur. Verim, erkencilik ve meyve iriliği yönünden oldukça iyidir. Nematot ve kök kanserine dayanıklıdır. Kış soğuklarına dayanıklı bir anaç olup, d’Agen hariç tüm çeşitlerle aşı uyuşması iyidir.
Common mussel klonu;Uygun ve elverişli toprakları sever ve kuvvetli ağaç oluşturan
bir anaçtır. Odun ve kök çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir. Pek çok çeşit ile başlangıçta iyi bir uyuşma göstermesine rağmen ilerki yıllarda bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda ağacın gelişmesi durmakta ve meyveler iyi gelişememektedir. Bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda gözlenen bodurluk gerçek ve sağlıklı bir bodurluktan çok, fizyolojik zayıflık nedeni ile gelişme yetersizliğinden ileri gelen bodurluktur. Black damas klonu; Değişik toprak tiplerine
kolaylıkla uyum sağlayabilen ve kuvvetli ağaç oluşturan bir anaçtır. Kültürel bir
çeşidi ile uyuşması iyidir. Saint Julien A klonu; Bu anaç yarı bodur ve bol verimli ağaçlar oluşturur. Bu ağaçlar erken meyveye yatar. Değişik toprak tiplerine özellikle kireçli topraklara uyumu çok iyidir. Bir çok çeşit ile uyuşması iyidir. Sıcak iklimlerde gelişmesi iyidir. Vegetatif olarak üretilmesi zordur.
Ferciana/Ishtora: St. Julien A ile aynı büyüklükte olup, verim erkencilik ve meyve iriliği yönünden üzerine aşılanmış olan çeşide olumlu etkisi vardır. Nematodlara dayanıklı, Armillaria’ya toleranslı ve kireçli topraklara hassas olup, vegetatif yolla çoğaltılmaktadır.
MEYVE SEYRELTMESİ
Japon erikleri ile bazı can eriklerinde bir çiçek tomurcuğundan 1-3 çiçek meydana geldiğinden aşırı yüklenme olmaktadır. Seyreltme elle yada kimyasal maddelerle yapılır.Erik meyveleri küçük olduğundan elle seyreltme oldukça masraflıdır. Geç olgunlaşan çeşitlerde elle seyreltme haziran dökümünden sonra uygulanır. Diğerlerinde ise genç meyve dökümü sona erince
yapılmalıdır. Yeşil olarak tüketilen can erikleri de ağaçlardaki meyveler aralıklı olarak hasat
edildiğinden her meyve toplama, seyreltme yerine geçer.
Eriklerde kimyasal maddelerle seyreltme elmalardaki kadar başarılı olamamıştır. Kimyasal maddelerin bir kısmı DNOC'li bileşiklerdir. Bu etkili maddeye sahip Elgetol, ağaçlara %70-80 çiçeklenme devresinde püskürtülür. Bundan başka bu amaçla kireç sülfür de denenmiştir. Bu kimyasal madde %6-7 konsantrasyonunda ve % 50-60 çiçeklenme safhasında ağaçlara
atılır.
HASAT
En iyi toplama olgunluğu; meyvelerin tam tatlılaştıkları ağaçta tam iriliklerini, renklerini aldıkları, ve eti gevrek olduğu zamandır. Ana ağaç üzerindeolgunluğun bu kadar ilerlemesi yakın pazarlar için toplanacak meyvelerde söz konusudur. Uzak pazarlar için ise hasat daha erken yapılmalıdır.
Eriklerde hasat zamanı, üst ve zemin renkteki değişime meyve eti sertliğine, suda eriyen kuru madde miktarına bakılarak veya tam çiçekten hasada geçen süreye bakılarak tayin edilir.
Kurutmalık erik meyveleri ise ağaçlar üzerinde aşırı derecede olgunlaşıp bir miktar suyunu uçurup, buruştuktan sonra hasat edilirler.Buruşan eriklerin bir kısmı ağaçların dibine düşer. Bunlar yerlerden toplanır. Ağaçta kalan meyvelerde elle veya makine ile hasat edilirler.
DEPOLAMA
Erikler en uygun olarak 00C veya -0.5 0C'de saklanırlar. Bu sıcaklık derecesinde Avrupa eriklerini 3-4 hafta, Japon eriklerini de 7-8 hafta saklamak mümkün olur. Düşük sıcaklık derecesinde iç kararması yapan erikleri kontrollü atmosfer koşullarında 4-8 0C de yukarıda belirtilen sürelerde saklamak mümkündür.
Erik soğuk ılıman iklim bölgelerde ve subtrobik iklim bölgelerinde yetişir. Ülkemizde birçok çeşidi bulunmaktadır.
DÖLLENME BİYOLOJİSİ
Erik çiçekleri o yılın sürgünleri veya yaşlı spurlar üzerindeki lateral (yan) tomurcuklarda oluşurlar. Her tomurcuktan 1 veya 3 çiçek meydana gelir.
Bir kısım P. cerasifera çeşidi kendine verimli bazılarıda kendine kısırdır. Bazı P. domestica kültür çeşitlerinden kendine verimli, kısmen kendine verimli ve kendine kısır olanları vardır. Kendine verimli çeşitlerin kendi çiçek tozu ile tozlanmaları durumunda meyve tutma oranı % 30' a kadar yükselmektedir. Fakat Kendine kısır çeşitler kendi çiçek tozları ile tozlandıkları zaman meyve bağlama oranı % 1.5 lara kadar düşer. Genellikle Avrupa erikleri ile japon erikleri birbirine uyuşmazlar. Japon eriklerinin bir kısmı kısmen kendine verimli, bir kısmı da kendine kısırdır.
İKLİM İSTEKLERİ
Erik türleri, iklim istekleri yönünden farklılık gösterir. Japon erikleri (P. salinica) soğuk geçmeyen bölgelerde yetişir. Avrupa erikleri (P. domestica)kışı nisbeten soğuk geçen soğuk ılıman iklime uygundur. Mevcut türler içerisinde değişik iklim koşullarına en iyi uyabilen P. cerasifera'dır. Kış mevsiminde soğuklara dayanıklı olan eriklerde Çiçeklenme devresinde soğuğa karşı duyarlılık artar.Kış dinlenme süresi bakımından Avrupa erikleri +7.2 OC 'nin altında 1000 saatten fazla bir soğuklama süresine ihtiyaç duyarlar. japon eriklerinde ise bu süre 600 saat
kadardır.
DİKİM ŞEKLİ VE ZAMANI
Kendine kısmen verimli veya kendine kısır çeşitlerle bahçe kurulacağı zaman çeşitlerin birbirini tozlayacak şekilde dikilmesi gerekir ve bu durumda Tozlayıcı oranı 1/9 oranında olmalıdır. İkiden fazlaçeşitlerle kurulacaksa çeşitler 2'şer 3'er sıra halinde dizilmelidir.Kendine verimli çeşitlerle bahçe
kurulacağı zaman eğer bahçede birkaç çeşidin yer alması isteni yorsa her çeşitin bir blok halinde bahçeye yerleştirilmesi gerekmektedir. En uygun tozlayıcı çeşit seçilirken Birçok özellik gözönünde bulundurulmalı ,meyvenin özellikleri yanı sıra çiçek açma zamanlarının birbirlerini tozlayacak şekilde uygun gelmesine, çiçek tozlarının yüksek çimlenme gücüne sahip olmasına ve karşılıkı tozlanma sonucu yüksek oranda meyve tutumu meydana getirecek çeşitlerin seçilmesine özen gösterilmelidir.Bahçe kurulurken birden fazla çeşit kullanılması meyve miktar ve kalitesini olumlu yönde etkilediğinden her zaman tercih edilmelidir.Tozlayıcı ağaç sayısı tozlayıcı çeşidin istenen bir çeşit olup olmamasına göre ayarlanma
lıdır. istenen bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması halinde, 2 sıra ana çeşide 1 sıra tozlayıcı yeterlidir. Üretim amacına uygun olmayan bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması zorunluluğu varsa 8 ana ağaca 1 tozlayıcı olacak şekilde bahçe kurulmalıdır.Kışı yağışlı veya soğuk geçen bölgelerde dikim ilkbahar mevsiminin başında yapılır.Kışı ılıman geçen ve az yağış alan bölgelerde fidanlar Kasım- Aralık ayından itibaren dikilebilirler. Dikim ilkbahar gelişme devre sinin başlamasına kadar sürebilir.
TOPRAK İŞLEME
Az yağış alan bölgelerde, erik bahçeleri devamlı olarak yabancı otlardan temizlenmeli Böyle bölgelerde bahçeler sonbaharda ve sonra İlkbaharda toprak tava gelince ,Şubat sonu veya mart içinde bir kez daha sürülür. Mayıs ayında yapılan üçüncü sürümden sonra ise sulama kanalları açılıp, Ağaçların dipleri çapayla işlenir. Yağışlı bölgelerde ise çayır bitkileri kullanarak bahçelerde devamlı bir örtü bitkisi bulundurulmalıdır. Erik kökleri toprak yüzeyine yakın olarak gelişti ğinden toprağın derin işlenmemesi gerekir.
SULAMA
Yıllık yağış miktarı 750 mm'yi geçen bölgelerde sulama yapılmayabilir
fakat, Yağış miktarı bu rakamın altına düşen yerlerde sulamanın yapıl
ması zorunludur. Erikler saçak köklü olduklarından ve kökler yüzeysel
geliştiklerinden derin köklü meyve türlerine göre daha fazla suya ihtiyaç gösterirler.Ege bölgesinde erik bahçeleri mayıs ayının ikinci yarısından itibaren sonbahar yağışlarınakadar geçen süre içinde 8-12 günde bir sulanır. Sulama çeşitli şekillerde yapılır.Bunlar;karık usulüçanak usulü, tava yöntemi veya karık-çanakkombinasyonları şekilleri olarak sayılabilir. Sulama sistemi toprağın özelliğine, su kaynağının zenginlik durumuna göre seçilir. Damlama ve mini yağmurlama sistemleri de günümüzde uygulamaya girmiştir.Mevcut türler arasında P. cerasifera türleri kuraklığa en fazla dayanan türlerdir.
GÜBRELEME
Verilecek gübre miktarının toprak ve bitki analizine göre belirlenmesi en doğru uygulama olacaktır.Gübre miktarı,toprağın tipineağaçların yaşına, topraktaki besin maddeleri durumuna, alınan ürün miktarına iklime ve ağaçların gelişme durumuna bağlıdır. Azotlu gübreler kış sonunda ilkbahar gelişmesi başlamadan önce verilmelidir. Erik ağaçları azotun hem sülfat, hem de nitrat formuna cevap verirler. Ancak pH'ı 6.5'un altında olan topraklarda amonyum sulfat kullanılmamalıÜre ise toprak pH'ı 5.0'in altında olan topraklarda kullanılmalıdır. Azotlu gübrenin haziran ortasından sonra uygulanması önerilmez. Genç ağaçlarda ağaç başına her yaş için 113-226 gr aktif azot uygulanır. Bu miktarlar arzu edilen büyüme durumuna göre azaltıp çoğaltılabilir.
Meyve veren ağaçlarda 8.5-11.2 kg/dekar aktif azot uygulaması önerilebilir.
Fosforlu ve potaslı gübreler kış başında, meyve veren ağaçlarda sıralar
arasına, genç ağaçlarda ise taç izdüşümleri çevresine gelecek şekilde
serpilmelidir.
Sunni gübrelerin yanında ,2 yılda bir ağaç başına 50 kg iyi yanmış çiftlik gübresi (meyve veren ağaçlar için) verilmelidir. İlave olarak yeşil gübreleme yapılması da yararlı olacaktır..
ANAÇLAR
Meyve yetiştiriciliğinde kullanılan anaçlar üretilme şekline göre generatif ve vejatatif olarak iki grupta toplanır.Erikler için anaç olarak muhtelif erik türlerinin çöğür ve klon anaçları ile şeftali, kayısı ve badem çöğür anaçları kullanılmaktadır.
Erik Çöğür Anaçları:
P.ceresifera(myrobolan kiraz eriği): Kökeni Kafkasya ve yakınındaki Asya ve Avrupa ülkeleridir.Yurdumuzda ve Dünya’da geniş ölçüde kullanılan erik anaçıdır. Özellikle Avrupa grubu (P.domestica) erik çeşitler için istenen anaç olmakla birlikte Japon grubu (P.salicina) erikler için uygundur. bunun yanında President, Kelsey gibi bazı çeşitlerin bu anaç ile tam uyum gösteremediği belirtilmektedir.
P.ceresifera anaçları ABD ve Avrupa’da Myrobolan erikleri diye tanınıp
Yurdumuzda can eriği olarak bilinir. Değişik toprak ve iklim şartlarına
uyabilen can eriği;Kök ur nematoduna hassas fakat kök boğazı çürüklüğüne
karşı dayanıklıdır. Hafifkumlu topraklarda çok iyi gelişir. Kuvvetli bir
anaç olup, bu anaç üzerine aşılı fidanlar 7x7 m şeklinde dikilmelidir.
P.besseyi (Kum eriği): Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur. Çok bodur bir anaçtır. 1-1.5 m boyunda ağaçlar meydana getirir. Aşıdan sonra ilk yıl ürün vermeye başlar. Kumlu topraklara uyumu iyidir.
P.persica(şeftali): fazla derin olmayan, Kumlu ve hafif topraklarda eriğe anaç olarak kullanılmaktadır. Yarı kuvvette ağaçlar oluşturur ve erkencilik sağlar. Nematodun sorun olduğu yerlerde tercih edilmelidir. Japon eriklerinin hemen hepsi ile iyi uyuşma gösterir, ancak Avrupa eriklerinin bazıları ile uyuşmalık görülebilir. En çok kullanılan şeftali anaçları;
Prunus persica (Lovall)
Nemaguard
S-37
Eğer erik bahçesi daha önce şeftali bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa anaç olarak şeftali kullanılmamalıdır.P.armeniaca (Kayısı): Nematotlu bölgelerde kumsal topraklar için uygun bir anaçtır.Japon erikleri ile Avrupa eriklerine nazaran iyi uyuşma gösterir. Bu anaç kullanılacağı zaman kalem anaç ilişkilerinin önceden bilinmesi gerekir. Kayısı anacı erik için
ancak nematodun söz konusu olduğu durumlarda düşünülebilir.
P.amygdaus (Badem): Kumlu topraklarda erik yetiştiriciliği için bu anaçlar tercih edilir.Tüm çeşitlerle iyi uyum sağlamayabilir. French gibi bazı erik çeşitleri badem anacı üzerine başarılı bir şekilde yetiştirilmektedir. Badem üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatar. Bol verimli yüksek kaliteli meyve veren ağaçlar oluştururlar. Meşe kök mantarı, vertisilyum solgunluğuna ve nematoda duyarlıdır. Bakteriyel kansere orta derecede dayanıklıdır.
P.salcia:Kumlu topraklara adapte olduğu için bu tür topraklarda bodur erik anacı olarak kullanılabilir. Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur ve bodur ağaçlar meydana getirirler.
Erik Klon Anaçları
Myrobolan B: drenajı kötü, hafif,Kireçli, ağır ,kuvvetli ve zayıf gibi çeşitli topraklara iyi uyum sağlar, üretilmesi kolaydır. Kuvvetli ve verimli ağaçlar oluşturur.
R.C.d’Althan, R.C.Quillus,Stanley, Prune Martin, çeşitleri ile uyuşmazlık gösterir. bakteriyel kanser ,Nematot, ve vertisulyuma duyarlı, kök boğazı çürüklüğüne orta derecede dayanıklıdır.Marianna: Prunus munsoniana ve Prunus cerasifera’nın tozlanması sonucu elde edilmiş ve vegetatif olarak üretilebilen bir anaçtır.Ağır ve çok rutubetli topraklarda yetişebilir. Kök ur nematoduna bağışık olup, kök boğazı çürüklüğü ve kök kanserine dayanıklıdır. Avrupa ve Japon grubu erikleri ile uyuşmaktadır. Marianna anaçlarının değişik klonları bulunmaktadır.Myrobolan Gl.931-6: PH yüksek topraklardaki yetiştiricilik için kullanılan bir anaçtır. Diğer anaçların iyi sonuç vermediği asitli topraklarda iyi sonuç vermektedir.
Marianna GF8-1; Kuvvetli ağaç oluşturup vegetatif olarak üretilmesi kolaydır. Çok değişik topraklara rahatlıkla uyum sağlar. R.C.d’Althan çeşidi ile uyuşmamaktadır. Marianna 2624 Klonu; Üretilmesi kolaydır. Değişik toprak tiplerine uyumludur. Kökleri ilk yıllarda yüzeysel gelişir. Orta kuvvette ağaçlar oluşturur. Nematoda dayanıklı, kök boğazı çürüklüğüne ve vertisilyuma orta derecede dayanıklı, bakteriyel kansere ise çok duyarlıdır.
Myrobolan 29-C:Kök gelişimi İlk yıllarda yüzeysel olup, sonraki yıllarda derinlere gider. Kuvvetli ağaçlar oluşturur. Nematoda dayanıklıdır. Kök boğazı çürüklüğü, vertisilyum ve bakteriyel kansere orta derecede duyarlıdır.
Prunus domastica: Bu anaçlar İngiltere’de kullanılmaktadır. Bodurdan gelişmişe kadar değişik tipte konları vardır.
Brompton Klonu; Yarı kuvvetli ağaçlar oluşturup bu ağaçlar kaliteli ve bol meyve verirler. Kültür çeşitleri ile uyumlu, Vegetatif olarak üretilmesi zordur. Bu durumun hormonla ve sisleme ile düzeltilmesi halinde çok iyi bir anaçtır. Common plum Klonu; Yarı bodur ağaçlar oluşturur.
Daldırma ve odun çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir. Her çeşitle uyuşması iyidir.
Pershore Klonu; Orta kuvvette ağaç oluşturup, Çeşitlerle uyuşması iyidir. Vegetatif olarak üretilmesi zordur. Ancak dip sürgünleri ve daldırma ile çoğaltılabilir.
Brussel klonu; Yarı kuvvetli ağaç oluşturur. Üretimi ancak daldırma ile yapılabilir.
Hastalıklara duyarlı olmakla birliktepek pek çok çeşit ile uyum göstermektedir. Günümüzde hemen hemen kullanılmamaktadır. Prunus instita: Bu türün değişik klonları da eriğe anaç olarak kullanılmaktadır.Pixy; İngiltere’de East Malling Araştırma İstasyonu tarafından St. Julien d’Orleans klon populasyonu arasında bodur anaç olarak elde edilmiştir. Vegetatif olarak (odun çelikleri ile) üretilen bu anaç üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatmakta, daha iri meyveli ve şeker oranı yüksek meyve oluşturmaktadır. Pixy, St.Julien anacına göre % 30 oranında bodurluk sağlamaktadır. Ferlanin (P.2038): Fransa’da elde edilmiş melez bir anaç olup, vegetatif olarak üretilebilir ve Pixy anacı kadar veya ondan biraz daha bodurdur. Verim, erkencilik ve meyve iriliği yönünden oldukça iyidir. Nematot ve kök kanserine dayanıklıdır. Kış soğuklarına dayanıklı bir anaç olup, d’Agen hariç tüm çeşitlerle aşı uyuşması iyidir.
Common mussel klonu;Uygun ve elverişli toprakları sever ve kuvvetli ağaç oluşturan
bir anaçtır. Odun ve kök çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir. Pek çok çeşit ile başlangıçta iyi bir uyuşma göstermesine rağmen ilerki yıllarda bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda ağacın gelişmesi durmakta ve meyveler iyi gelişememektedir. Bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda gözlenen bodurluk gerçek ve sağlıklı bir bodurluktan çok, fizyolojik zayıflık nedeni ile gelişme yetersizliğinden ileri gelen bodurluktur. Black damas klonu; Değişik toprak tiplerine
kolaylıkla uyum sağlayabilen ve kuvvetli ağaç oluşturan bir anaçtır. Kültürel bir
çeşidi ile uyuşması iyidir. Saint Julien A klonu; Bu anaç yarı bodur ve bol verimli ağaçlar oluşturur. Bu ağaçlar erken meyveye yatar. Değişik toprak tiplerine özellikle kireçli topraklara uyumu çok iyidir. Bir çok çeşit ile uyuşması iyidir. Sıcak iklimlerde gelişmesi iyidir. Vegetatif olarak üretilmesi zordur.
Ferciana/Ishtora: St. Julien A ile aynı büyüklükte olup, verim erkencilik ve meyve iriliği yönünden üzerine aşılanmış olan çeşide olumlu etkisi vardır. Nematodlara dayanıklı, Armillaria’ya toleranslı ve kireçli topraklara hassas olup, vegetatif yolla çoğaltılmaktadır.
MEYVE SEYRELTMESİ
Japon erikleri ile bazı can eriklerinde bir çiçek tomurcuğundan 1-3 çiçek meydana geldiğinden aşırı yüklenme olmaktadır. Seyreltme elle yada kimyasal maddelerle yapılır.Erik meyveleri küçük olduğundan elle seyreltme oldukça masraflıdır. Geç olgunlaşan çeşitlerde elle seyreltme haziran dökümünden sonra uygulanır. Diğerlerinde ise genç meyve dökümü sona erince
yapılmalıdır. Yeşil olarak tüketilen can erikleri de ağaçlardaki meyveler aralıklı olarak hasat
edildiğinden her meyve toplama, seyreltme yerine geçer.
Eriklerde kimyasal maddelerle seyreltme elmalardaki kadar başarılı olamamıştır. Kimyasal maddelerin bir kısmı DNOC'li bileşiklerdir. Bu etkili maddeye sahip Elgetol, ağaçlara %70-80 çiçeklenme devresinde püskürtülür. Bundan başka bu amaçla kireç sülfür de denenmiştir. Bu kimyasal madde %6-7 konsantrasyonunda ve % 50-60 çiçeklenme safhasında ağaçlara
atılır.
HASAT
En iyi toplama olgunluğu; meyvelerin tam tatlılaştıkları ağaçta tam iriliklerini, renklerini aldıkları, ve eti gevrek olduğu zamandır. Ana ağaç üzerindeolgunluğun bu kadar ilerlemesi yakın pazarlar için toplanacak meyvelerde söz konusudur. Uzak pazarlar için ise hasat daha erken yapılmalıdır.
Eriklerde hasat zamanı, üst ve zemin renkteki değişime meyve eti sertliğine, suda eriyen kuru madde miktarına bakılarak veya tam çiçekten hasada geçen süreye bakılarak tayin edilir.
Kurutmalık erik meyveleri ise ağaçlar üzerinde aşırı derecede olgunlaşıp bir miktar suyunu uçurup, buruştuktan sonra hasat edilirler.Buruşan eriklerin bir kısmı ağaçların dibine düşer. Bunlar yerlerden toplanır. Ağaçta kalan meyvelerde elle veya makine ile hasat edilirler.
DEPOLAMA
Erikler en uygun olarak 00C veya -0.5 0C'de saklanırlar. Bu sıcaklık derecesinde Avrupa eriklerini 3-4 hafta, Japon eriklerini de 7-8 hafta saklamak mümkün olur. Düşük sıcaklık derecesinde iç kararması yapan erikleri kontrollü atmosfer koşullarında 4-8 0C de yukarıda belirtilen sürelerde saklamak mümkündür.
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
