07-09-2019, 06:25 PM
(This post was last modified: 05-24-2024, 04:06 AM by RasitTunca.)
Aşılama nedir, aşılamanın nedenleri nelerdir, nasıl aşı yapılır? gibi soruların cevaplarını öğreneceğiz. Bu çok önemli konuyu dikkatlice takip etmeniz, ürününüzün artmasına ve pazar değeri yüksek çeşit elde etmenize sebep olacaktır. Aşılama Aşılama, iki bitki parçasını bir bitkiymiş gibi kaynaşacak ve büyümelerine devam edecek şekilde birleştirme tekniğidir. Yeni bitkinin üst kısmını meydana getirecek aşı kısmına kalem veya tek göz ihtiva ederse aşı gözü, alt kısmını ve kökünü meydana getiren kısmına anaç adı verilir.
Neden Aşı yaparız
Tür ve çeşidin ismine doğru fidan üretimi, Başka ve kolay metodlarla çoğaltılamayan çeşitlerin ortadan kalkmasına engel olmak, Büyük ağaçların çeşitlerini değiştirmek,Islah çalışmalarında belirli özellikleri için seçilen çöğürlerin büyümelerini çabuklaştırmak, Ağaçların zarar gören kısımlarının tamiri, Virüs hastalıklarının incelenmesi için aşı yapılır. Bazı anaçların özelliklerinden (Bodur anaçlar gibi) yararlanmak için ancak üzerine iyi bir çeşit aşılayarak yararlanabiliriz.
Kaç Çeşit Aşı Vardır?
1. Göz aşıları,
2. Kalem aşıları.
Göz Aşısı Nedir?
Altında odun dokusu bulunan veya bulunmayan küçük bir kabuk parçası ile bunun üzerindeki tek bir göz ile yapılan aşılara göz aşısı denir. Sadece yongalı göz aşısı metodunda,kabuk parçasının altında odun dokusu bulunur. Göz Aşısı Ne Zaman Yapılır? Bitkinin kabuk verme zamanı kullanılacak göz aşısı metodunu tayin eder.
Aşı ile üretim Bir bitkinin bir parçasını başka bir bitki ile bir araya getirilerek kaynaştırılması olayıdır.
AŞIDA Önemli olan Aşılanacak anaç (Altlık) ile aşı kaleminin kambiyumunun çakıştırılmasıdır.
Aşı işleminde altlık kök sistemini, Kalem ise gövde ve tacı geliştirir.Kıymetli yüksek vasıflı türler elde etmek ve diğer yöntemler ile üretimi çok zor olan türlerin elde edilmesinde kullanılır.
AŞILAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR.
Aşı kalemi ve Anacın bir biri ile uyuşması için seçilen metaryaller en az tür düzeyinde olmalıdır.
Familya bağımlılığı en son sınır teşkil eder.
Anaç fidanlar yüksek kalitede olmalı ve tohumdan üetilmiş genç fidanlar tercih edilmelidir.
Kalemler sağlıklı fertlerden alınmalıdır.
Daimi yeşil ve iğne yapraklı türlerde kalemler alınıp doğrudan doğruya kullanılmadan önce kesilmelri gerekir ve bunların taze olmaları şartdır.
Kalemler buzlu polietilen torbalarda taşınıp aşılanmadan soğuk hava deposunda bir süre saklanabilir.
Bütün aşı kalemleri sıfırın üzerinde olduğu zamanlarda alınmaldır.
Yaprağını döken türlerde yaprak dökümünden sonra Aralık Şubat aylarında alınmalı ve kullananakadar soğuk hava deposunda bir süre saklanabilir.
Pirensip olarak kalemler ışıkda büyümüş normal ve kuvvetli gelişen sürgünlerden alınmalıdır. Su sugünlerinden kalem alınmaz. Kalem almak için aynı yılın sürgünleri ve çoğunlukla bir yaşındaki sürgünlerden kullanılmalıdır.
Bazı yapraklı türlürde açık alanda başarı sağlamak için kalemin vejetasyon noktsdındaki yüzükle birlikte iki yaşındaki odundan mutlaka alınması gereklidir.
Ağcın üst dallarından alınan aşı kalemlerinden üretilen fidanlar bol çiçek verir.
Ağcın üst dallarından alınan erkek alt dallarından alınan kalemler dişi bireyler oluşturur.
Anaçlar ile kalem alınan meteryaller mümkün olduğunca muhit şartları bir biri ile uyum sağlamalıdır.
GÖZ (TOMURCUK) Aşısı
Üzerinde bir göz veya bir tomurcuk bulunan. (Altında odunsu doku içeren veya içermeyen) küçük bir kabuk parçasından alınan bir kalem kullanarak yapılan aşılama töntemine GÖZ AŞISI denir.
GÖZ AŞISI ANACI su yürümüş bir halde bulunduğu ve dolayısı ile kabuğun kolaylıkla odun kitlesinden ayrılabileceği yere yapılmalı AŞI KALEMİ ile ANAC FİDANIN son yıl sürgünlerinin aynı kalınlıkda olmasına dikkat edilmelidir.
Bu yöntemde kalem olarak seçilen sürgünden olgunlaşmış bir göz TOMURCUK kesilir. Alınan bu tomurcuk anac üzerinde T şeklinde yarık içersine yerleştirilir.
SÜRGÜN GÖZ AŞISI
Haziran sonu veya Temmuz başında açık alanda yapılır ve göz aşısının yapıldığı yıl içinde sürgün verir.
Kendi içinde erken sürgün ve geç sürgün olarak ikiye ayrılır. ERKEN sürgün göz aşısında kalemler tomurcuk henüz uyanmış halde iken alınır. ANAC ise AKTİF olmalıdır. Mayıs sonu veya Haziran başı uygundur.
Geç sürgün GÖZ aşısında ise kalemler gözler olgunlaşmış ve iyi gelişmiş halde iken alınır. Temmuz ayı uygun zamandır. ANAC koltukları yaz sonunda düz bir kesimle uzaklaştırılır.
UYUYAN DURGUN GÖZ AŞISI
Üretilmek istenen durgun gözden alınan durgun gözler aynı türün yabanileri üzerine aşılanır. Uygun göz aşısı EYLÜL ayı içinde yapılır.
Bu aşının bir sonraki ilkbaharda sürmesi beklenir. Gözler aynı yılın iyi teşekkül etmiş sürgünlerinden alınmalıdır. KIŞ soğuklarından zarar görmemesi için mümkün olduğunca geç yapılmalıdır.İLKBAHARDA anac sürmeye sürmeye hazırlanan tomurcuklar üzerinde aşı istikametinin ters yönde meyilli veya gözün 10-15 cm yukarsından düz olarak kesilir....
GÖZ AŞILARI YAPILIRKEN T YÖNTEMİNİN HARİCİNDE uygulanan ÇENTİK AŞI yöntemidir.
Çentik aşı yöntemi Dutlar, Güller, Akcaağçlar,Karaağaç, Ihlamur,ve Ceviz de büyük başarı sağlar.
Çentik aşı yönteminde anacın dibe yakın kısmında veya gövdesinden yukarıdan aşşağıya doğru 3-5 cm uzunluğunda bir dilim kabuk çıkarılır. Tomurcuklu kabuğu tutacak bir çentik kesit yüzeyinin altına açılır. Tomurcuk aşı kalemi buraya yerleştirilerek bağlanır. Oldukca hızlı bir yöntemdir.
Çentik açılmadan anactaki göz üzerinden çıkarılan kabuk yerine göz yerleri üst üste gelecek şekilde kalem gözden alınan kabuk yerleştirilirse Yama göz aşısı adını alır.
KALEM AŞISI
Üzerinde bir kaç göz bulunan bir sürgünden alınan kalemlerle yapılan aşılardır.
BİNDİRME AŞILAR.
Aynı kalınlıkda anac ve aşı kaleminin olduğu hallerde uygulanır. Anaclığın tepesi aşı kaleminin kalınlığında uygun bir yerden kesilir ve kalem buraya bindirilip bağlanır. Bu metot Eğik, Dilicikli, Semerli ve Omega Bindirme şekilleri vardır....
YANAŞTIRMA Kenar yan aşı
Kalemin kendinden daha kalın anacın alt kenarlarına oturtulması ilkesine dayanan bu yöntem MAVİ LADİN, AT KESTANESİ başta olmak üzere bir çok ibreli ve yapraklı türün üretiminde yaygın olarak kullanılır.
ANACIN gövdesinin alt kısmındaki iğne yaprak ve yapraklar temizlenir. Bu gövde üzerinde olabildiğince alt kısmında kabuk dar ve mümkün olduğunca kalem uzunluğuna yakın uzunlukda bir şerit halinde kesilerek uzaklaştırılır.ve kabukda bir dil bırakılır. Kabukda da benzer bir düşey kesit oluşturulup anacdaki dilcik kısmına girecek şekilde kısa bir kesim yapılır.
Kalemin kesilen anacın kesilen yüzeyi üzerine kambuyumlar çakışacak şekilde oturtulup aşı bandı ile sarılır. KÜT aşı Dilicikli aşı ve Kertikli yan aşı tali şekilleri vardır. İLKBAHARDA anac sürmek üzereyken ancak KALEM uyanmadan yapılır......
YANDAN SİVRİLTME AŞI
Daha çok çam türlerine uygulanan bu yöntemde anac gövdesinde kabuk 3-4 cm uzunluğunda yukarıdan aşşağı baston şeklinde çizilir ve aşı bıçağının keskin olmayan tarafı ile bu çizgi kambuyum üzerinden kaldırılır.
Alt tarafından 3-4 cm uzunluğunda üçgen şekil verilerek sivriltilen kalem daha sonra buraya yerleştirilerek sarılır.
KAKMA AŞI
Aşı kaleminin ince anacın ise kalın olduğu durumlarda uygulanır. Anacda üçgen şeklinde bir oyuk açılır. Buna uygun kalem kesilerek kambiyumları çakıştırarak bağlanır. ve macunlanır. Bu yöntem yaprağını döken türlerde açık alanda kural olarak fidanların sürmelerinden mümkün olduğunca kısa bir zaman önce uygulanır.
Çok erken süren türler ilkbaharda erken,Geç süren türler ilkbaharda geç aşılanır...
YARMA AŞI
Çok sık kullanılan bir yöntemdir. Aynı kalınlıkda anac ve kalemler ile kalemin ince anacın kalın olduğu durumlarda rahatca uygulanabilir.
Önce anac fidanın tepesi kesilerek düz bir satıh oluşturulur. Bundan sonra kalemin oturacağı kenarda anacın kesiti yarısınakadar yarılır. Sonra kama gibi ve bir tarafı kabuklu kalem yarığa oturtulur. Yarığın iki tarafı kalemi sıkıştırmalıdır. Bu işlemi yaparken anac ve kalem kabuklarının bir hizaya gelmesi şartdır.
Kalın anac üzerinde anacın çapı boyunca açılacak yarığa bazen iki taraflı iki kalem aşılanabilir. Bu yöntem KIZILÇAM ve SEDİRDE başarı ile uygulanır...
BESLEMELİ YANDAN YANAŞTIRMA AŞI
Anac üzerinde aşı yapılacak yere 3-3 cm uzunlukda yay şeklinde bir kesit açılır. Bu yayın ortasından aşşağı doğru bir dilicik, Kalem üzerinde ise ters tarafa bir dilicik açılarak dilicikler bir birine gelecek şekilde oturtulur ve kambiyumlar çakıştırılır...
Neden Aşı yaparız
Tür ve çeşidin ismine doğru fidan üretimi, Başka ve kolay metodlarla çoğaltılamayan çeşitlerin ortadan kalkmasına engel olmak, Büyük ağaçların çeşitlerini değiştirmek,Islah çalışmalarında belirli özellikleri için seçilen çöğürlerin büyümelerini çabuklaştırmak, Ağaçların zarar gören kısımlarının tamiri, Virüs hastalıklarının incelenmesi için aşı yapılır. Bazı anaçların özelliklerinden (Bodur anaçlar gibi) yararlanmak için ancak üzerine iyi bir çeşit aşılayarak yararlanabiliriz.
Kaç Çeşit Aşı Vardır?
1. Göz aşıları,
2. Kalem aşıları.
Göz Aşısı Nedir?
Altında odun dokusu bulunan veya bulunmayan küçük bir kabuk parçası ile bunun üzerindeki tek bir göz ile yapılan aşılara göz aşısı denir. Sadece yongalı göz aşısı metodunda,kabuk parçasının altında odun dokusu bulunur. Göz Aşısı Ne Zaman Yapılır? Bitkinin kabuk verme zamanı kullanılacak göz aşısı metodunu tayin eder.
Aşı ile üretim Bir bitkinin bir parçasını başka bir bitki ile bir araya getirilerek kaynaştırılması olayıdır.
AŞIDA Önemli olan Aşılanacak anaç (Altlık) ile aşı kaleminin kambiyumunun çakıştırılmasıdır.
Aşı işleminde altlık kök sistemini, Kalem ise gövde ve tacı geliştirir.Kıymetli yüksek vasıflı türler elde etmek ve diğer yöntemler ile üretimi çok zor olan türlerin elde edilmesinde kullanılır.
AŞILAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR.
Aşı kalemi ve Anacın bir biri ile uyuşması için seçilen metaryaller en az tür düzeyinde olmalıdır.
Familya bağımlılığı en son sınır teşkil eder.
Anaç fidanlar yüksek kalitede olmalı ve tohumdan üetilmiş genç fidanlar tercih edilmelidir.
Kalemler sağlıklı fertlerden alınmalıdır.
Daimi yeşil ve iğne yapraklı türlerde kalemler alınıp doğrudan doğruya kullanılmadan önce kesilmelri gerekir ve bunların taze olmaları şartdır.
Kalemler buzlu polietilen torbalarda taşınıp aşılanmadan soğuk hava deposunda bir süre saklanabilir.
Bütün aşı kalemleri sıfırın üzerinde olduğu zamanlarda alınmaldır.
Yaprağını döken türlerde yaprak dökümünden sonra Aralık Şubat aylarında alınmalı ve kullananakadar soğuk hava deposunda bir süre saklanabilir.
Pirensip olarak kalemler ışıkda büyümüş normal ve kuvvetli gelişen sürgünlerden alınmalıdır. Su sugünlerinden kalem alınmaz. Kalem almak için aynı yılın sürgünleri ve çoğunlukla bir yaşındaki sürgünlerden kullanılmalıdır.
Bazı yapraklı türlürde açık alanda başarı sağlamak için kalemin vejetasyon noktsdındaki yüzükle birlikte iki yaşındaki odundan mutlaka alınması gereklidir.
Ağcın üst dallarından alınan aşı kalemlerinden üretilen fidanlar bol çiçek verir.
Ağcın üst dallarından alınan erkek alt dallarından alınan kalemler dişi bireyler oluşturur.
Anaçlar ile kalem alınan meteryaller mümkün olduğunca muhit şartları bir biri ile uyum sağlamalıdır.
GÖZ (TOMURCUK) Aşısı
Üzerinde bir göz veya bir tomurcuk bulunan. (Altında odunsu doku içeren veya içermeyen) küçük bir kabuk parçasından alınan bir kalem kullanarak yapılan aşılama töntemine GÖZ AŞISI denir.
GÖZ AŞISI ANACI su yürümüş bir halde bulunduğu ve dolayısı ile kabuğun kolaylıkla odun kitlesinden ayrılabileceği yere yapılmalı AŞI KALEMİ ile ANAC FİDANIN son yıl sürgünlerinin aynı kalınlıkda olmasına dikkat edilmelidir.
Bu yöntemde kalem olarak seçilen sürgünden olgunlaşmış bir göz TOMURCUK kesilir. Alınan bu tomurcuk anac üzerinde T şeklinde yarık içersine yerleştirilir.
SÜRGÜN GÖZ AŞISI
Haziran sonu veya Temmuz başında açık alanda yapılır ve göz aşısının yapıldığı yıl içinde sürgün verir.
Kendi içinde erken sürgün ve geç sürgün olarak ikiye ayrılır. ERKEN sürgün göz aşısında kalemler tomurcuk henüz uyanmış halde iken alınır. ANAC ise AKTİF olmalıdır. Mayıs sonu veya Haziran başı uygundur.
Geç sürgün GÖZ aşısında ise kalemler gözler olgunlaşmış ve iyi gelişmiş halde iken alınır. Temmuz ayı uygun zamandır. ANAC koltukları yaz sonunda düz bir kesimle uzaklaştırılır.
UYUYAN DURGUN GÖZ AŞISI
Üretilmek istenen durgun gözden alınan durgun gözler aynı türün yabanileri üzerine aşılanır. Uygun göz aşısı EYLÜL ayı içinde yapılır.
Bu aşının bir sonraki ilkbaharda sürmesi beklenir. Gözler aynı yılın iyi teşekkül etmiş sürgünlerinden alınmalıdır. KIŞ soğuklarından zarar görmemesi için mümkün olduğunca geç yapılmalıdır.İLKBAHARDA anac sürmeye sürmeye hazırlanan tomurcuklar üzerinde aşı istikametinin ters yönde meyilli veya gözün 10-15 cm yukarsından düz olarak kesilir....
GÖZ AŞILARI YAPILIRKEN T YÖNTEMİNİN HARİCİNDE uygulanan ÇENTİK AŞI yöntemidir.
Çentik aşı yöntemi Dutlar, Güller, Akcaağçlar,Karaağaç, Ihlamur,ve Ceviz de büyük başarı sağlar.
Çentik aşı yönteminde anacın dibe yakın kısmında veya gövdesinden yukarıdan aşşağıya doğru 3-5 cm uzunluğunda bir dilim kabuk çıkarılır. Tomurcuklu kabuğu tutacak bir çentik kesit yüzeyinin altına açılır. Tomurcuk aşı kalemi buraya yerleştirilerek bağlanır. Oldukca hızlı bir yöntemdir.
Çentik açılmadan anactaki göz üzerinden çıkarılan kabuk yerine göz yerleri üst üste gelecek şekilde kalem gözden alınan kabuk yerleştirilirse Yama göz aşısı adını alır.
KALEM AŞISI
Üzerinde bir kaç göz bulunan bir sürgünden alınan kalemlerle yapılan aşılardır.
BİNDİRME AŞILAR.
Aynı kalınlıkda anac ve aşı kaleminin olduğu hallerde uygulanır. Anaclığın tepesi aşı kaleminin kalınlığında uygun bir yerden kesilir ve kalem buraya bindirilip bağlanır. Bu metot Eğik, Dilicikli, Semerli ve Omega Bindirme şekilleri vardır....
YANAŞTIRMA Kenar yan aşı
Kalemin kendinden daha kalın anacın alt kenarlarına oturtulması ilkesine dayanan bu yöntem MAVİ LADİN, AT KESTANESİ başta olmak üzere bir çok ibreli ve yapraklı türün üretiminde yaygın olarak kullanılır.
ANACIN gövdesinin alt kısmındaki iğne yaprak ve yapraklar temizlenir. Bu gövde üzerinde olabildiğince alt kısmında kabuk dar ve mümkün olduğunca kalem uzunluğuna yakın uzunlukda bir şerit halinde kesilerek uzaklaştırılır.ve kabukda bir dil bırakılır. Kabukda da benzer bir düşey kesit oluşturulup anacdaki dilcik kısmına girecek şekilde kısa bir kesim yapılır.
Kalemin kesilen anacın kesilen yüzeyi üzerine kambuyumlar çakışacak şekilde oturtulup aşı bandı ile sarılır. KÜT aşı Dilicikli aşı ve Kertikli yan aşı tali şekilleri vardır. İLKBAHARDA anac sürmek üzereyken ancak KALEM uyanmadan yapılır......
YANDAN SİVRİLTME AŞI
Daha çok çam türlerine uygulanan bu yöntemde anac gövdesinde kabuk 3-4 cm uzunluğunda yukarıdan aşşağı baston şeklinde çizilir ve aşı bıçağının keskin olmayan tarafı ile bu çizgi kambuyum üzerinden kaldırılır.
Alt tarafından 3-4 cm uzunluğunda üçgen şekil verilerek sivriltilen kalem daha sonra buraya yerleştirilerek sarılır.
KAKMA AŞI
Aşı kaleminin ince anacın ise kalın olduğu durumlarda uygulanır. Anacda üçgen şeklinde bir oyuk açılır. Buna uygun kalem kesilerek kambiyumları çakıştırarak bağlanır. ve macunlanır. Bu yöntem yaprağını döken türlerde açık alanda kural olarak fidanların sürmelerinden mümkün olduğunca kısa bir zaman önce uygulanır.
Çok erken süren türler ilkbaharda erken,Geç süren türler ilkbaharda geç aşılanır...
YARMA AŞI
Çok sık kullanılan bir yöntemdir. Aynı kalınlıkda anac ve kalemler ile kalemin ince anacın kalın olduğu durumlarda rahatca uygulanabilir.
Önce anac fidanın tepesi kesilerek düz bir satıh oluşturulur. Bundan sonra kalemin oturacağı kenarda anacın kesiti yarısınakadar yarılır. Sonra kama gibi ve bir tarafı kabuklu kalem yarığa oturtulur. Yarığın iki tarafı kalemi sıkıştırmalıdır. Bu işlemi yaparken anac ve kalem kabuklarının bir hizaya gelmesi şartdır.
Kalın anac üzerinde anacın çapı boyunca açılacak yarığa bazen iki taraflı iki kalem aşılanabilir. Bu yöntem KIZILÇAM ve SEDİRDE başarı ile uygulanır...
BESLEMELİ YANDAN YANAŞTIRMA AŞI
Anac üzerinde aşı yapılacak yere 3-3 cm uzunlukda yay şeklinde bir kesit açılır. Bu yayın ortasından aşşağı doğru bir dilicik, Kalem üzerinde ise ters tarafa bir dilicik açılarak dilicikler bir birine gelecek şekilde oturtulur ve kambiyumlar çakıştırılır...
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
